Historia rozwoju bydgoskiego węzła kolejowego
sięga połowy XIX wieku. Wtedy to, w czerwcu 1848 roku, utworzono Królewską
Komisję Kolei Wschodnich (Konigliche Kommission fur Ostbahn). Swym zasięgiem
obejmowała ona Prusy Zachodnie (Bydgoszcz, Gdańsk), Pomorze (Szczecin),
Rejencję poznańską i sięgała po Królewiec i Radom. Jej siedziba znajdowała
się w Trzciance (Schonlanke), a zakresem swej działalności obejmowała m.in.
projektowanie, budowę i rozbudowę kolei żelaznych. Na terenach zagarniętych
pierwszym projektem było powiązanie Berlina, poprzez Gdańsk, z Królewcem.
Jednakże brak zgody władz Gdańska, obawiających się zmniejszenia
roli transportu morskiego i miasta, doprowadził do uchwalenia przez Parlament
niemiecki ustawy dnia 26.06.1848 r. zatwierdzając w ten sposób budowę linii
kolejowej Krzyż - Piła - Bydgoszcz - Tczew.
W dniu 01.04.1849 r. Królewska Komisja Kolei
Wschodnich przekształciła się w Dyrekcję dla Kolei Wschodnich (Konigliche
Direktion der Ostbahn) i przenosi z Trzcianki do Bydgoszczy. W maju 1851
roku budowa linii kolejowej dociera do Bydgoszczy, gdzie budowany jest
już gmach pierwszego dworca kolejowego (fot.1 i 2). W dniu 13.07.1851 roku
lokomotywa pociągu roboczego wjeżdża przez most na rzece Brdzie (fot.3)
na dworzec.
|
|
|
|
 |
1. Pierwszy dworzec kolejowy
w Bydgoszczy - 1851 r.
|
|
2. Mosty kolejowe nad Brdą na
szlaku Bydgoszcz - Nakło - Piła
oraz Bydgoszcz - Inowrocław.
fot. reprodukcja, 1945 r.
|
|
3. Jeden z mostów kolejowych
nad Brdą.
fot. reprodukcja.
|
Oficjalne otwarcie linii nastąpiło 27.07 1851
roku, a dokonał tego cesarz Wilhelm IV. O godzinie 2.30 z bydgoskiego dworca
wyruszył pierwszy w dziejach miasta pociąg pasażerski. Trasę Bydgoszcz
- Nakło n/Notęcią (ok. 30 km.) pociąg pokonywał w czasie 50 minut. Uruchomienie
tego odcinka stworzyło połączenie Bydgoszczy przez Piłę - Krzyż - Szczecin
z Berlinem.
Od dnia 01.08.1851 wprowadzono pociągi pośpieszne,
pokonujące odległość z Berlina do Bydgoszczy w czasie 12 godzin.
Szóstego sierpnia 1852 roku Bydgoszcz zyskała
połączenie z Gdańskiem i poprzez Elbląg oraz Olsztyn z Królewcem. Następnym
połączeniem jakie zostało oddane do użytku 24.10.1861 roku była linia z
Bydgoszczy do Torunia, a od 1862 roku rozpoczęła się regularna komunikacja
kolejowa z Warszawą przez Toruń, Łowicz i Skierniewice. Bydgoszcz stała
się dużym węzłem kolejowym i istniejący gmach dworca stał się za mały,
dlatego w 1861 dobudowano nowy budynek dworca z charakterystycznymi wieżyczkami
zamkowymi (fot.5).
Dnia 26.05.1872 roku oddano do użytku 152
kilometry linii Bydgoszcz - Gniezno - Poznań, a 01.11.1885 5-cio kilometrową
trasę z Bydgoszczy do Fordonu. Następnie przedłużono ją, po wybudowaniu
w roku 1893 mostu drogowo-kolejowego przez rz. Wisłę, przez Chełmżę - Unisław
do Brodnicy.
W roku 1870 - tym nastąpiła dalsza rozbudowa
dworca kolejowego. Dotychczasowy budynek zamieniony został na poczekalnię,
rozpoczęto także budowę nowego gmachu przy dzisiejszej ulicy Dworcowej.
Znajdować się w nim będą kasy biletowe, odprawa bagażu oraz podziemne przejście
na poszczególne perony (fot. 6 i 7).
|
|
|
4. Budynek dworca kolejowego, na
"środkowym" peronie, po przebudowie
w 1861 roku.
|
|
5. Nowy budynek dworca kolejowego
zbudowany w 1870 roku. W tle widać
gmach na "środkowym" peronie.
|
|
|
|
|
|
6. Zbudowany w 1893 roku most
drogowo-kolejowy nad Wisłą.
fot. koniec XIX w.
|
|
7. Most drogowo-kolejowy
nad Wisłą.
fot. 1932 rok.
|
|
8. Wysadzony w 1939 roku
przez wycofujące się odziały
polskie most fordoński.
|
|
|
|
9. Budynek dworca jw.
lecz w 1911 roku.
|
|
10. Gmach Dyrekcji dla Kolei
Wschodniej wzniesiony w latach
1886 - 1889.
Stan z roku 1911.
|
|
|
|
11. Ten sam gmach jak wyżej
w czasach dzisiejszych.
Nadal urzędują w nim władze PKP.
fot. Przemysław Maron,
13.04.2001 r.
|
|
12. Jak obok.
fot. Przemysław Maron,
13.04.2001 r.
|
W dniu 01.05.1888 uruchomiono pierwszą linię
tramwajową z dworca do śródmieścia o trakcji konnej, trakcja elektryczna
zostaje wprowadzona w roku 1896 - tym. Dalsza rozbudowa bydgoskiego węzła
kolejowego następuje przez wybudowanie:
- 01.10.1895 r. - linii Bydgoszcz - Szubin
- Żnin;
- 01.10.1905 r. - linii Poznań Wschód - Skoki
- Janowiec;
- 01.10.1908 r. - linii Skoki - Wągrowiec
- Szubin - Kcynia.
Budowa dwóch ostatnich stworzyła połączenie
Bydgoszczy z Poznaniem. W 1889 roku Dyrekcja dla Kolei Wschodnich
przeniosła się z Trzcianki do nowo wybudowanej siedziby przy dzisiejszej
ulicy Dworcowej (fot. 10-12). W 1910 roku spalił się dotychczasowy budynek
dworca przy ulicy Dworcowej. Na jego miejscu zaczęto wznosić inny gmach,
budowę zakończono w 1913 roku (fot. 13). Kolejna przebudowa miała miejsce
w latach 1965 - 66 (fot. 20).
Opisując historię kolei bydgoskiej ciekawostkę
stanowi to, iż w roku 1898 na kilku liniach rekraacyjnych (np. Bydgoszcz
- Rynkowo, Bydgoszcz - Chmielniki) kursowały wagony piętrowe.
|
13. Nowy gmach dworca
(wzniesiony po pożarze
poprzedniego) wybudowany
w 1914 roku.
fot. 1946 rok.
|
|
|
|
14. Fragment dworca głównego
i zakładów ZNTK. Na stacji
manewruje Pt31 (?).
fot. Aleksander Maron, 1973 r.
|
|
15. Fragment dworca głównego
i zakładów ZNTK. Na stacji
manewruje Tr203.
fot. Aleksander Maron, 1973 r.
|
|
|
|
16. Stara, drewniana wieża ciśnień
na dworcu Bydgoszcz Gł.
fot. Aleksander Maron,
19.03.1989 r.
|
|
17. Ta sama wieża 12 lat później...
jeszcze stoi.
fot. Aleksander Maron,
27.07.2001 r.
|
|
18. Zrekonstruowany w 1979 roku
budynek pierwszego dworca bydgoskiego.
fot. Przemysław Maron, luty 2000 r.
|
|
