Okres powojennej
historii polskiej kolei to okres intensywnej odbudowy ze zniszczeń wojennych.
Aby jednak można było przystąpić do odbudowy potrzebna była dokładna inwentaryzacja
zastanego obrazu tym bardziej, że koleje polskie obejmowały w swe władanie
obszary, na których do 1945 roku nie administrowały (ziemie zachodnie i
północne).
Poniżej przedstawiam
opis ekonomiczny DOKP Olsztyn za 1946 rok, obrazuje nie tylko stan tuż
po wojnie ale też pokazuje ogrom prac, jakie włożyli polscy kolejarze w
przywrócenie ruchu. W związku z zawirowaniami historii w sprawozdaniu tym
nie znajdziemy wielu danych o demontażu i wywózce "tras" na wschód ani
o ruchu szerokotorowym. Jednak materiał ten jest na tyle cenny, że postanowiłem
go przedstawić. W opracowaniu pozostawiono pisownię, jaką zastosowano w
dokumencie.
Chciałbym bardzo
podziękować p. Witkowi Brejlakowi za wyszukanie w Archiwum Miejskim w Olsztynie
przedstawionej tu informacji.
Treść dokumentu:
A. Sieć PKP.
B. Tabor państwowych kolei
normalnotorowych z 31.XII.1946 r.
C. Praca taboru normalnotorowego
(bez tranzytu radzieckiego).
D. Przewozy i wpływy.
E. Służba Drogowa i Elektrotechniczna.
F. Stan personelu.
G. Koleje dojazdowe.
H. Wykaz pracy ekspedycyjnej
D.O.K.P. Olsztyn w 1946 r.
A. SIEĆ PKP.
1. Długość linii w eksploatacji:
- długość linii 2 - torowych oraz linii
pierwszorzędnych
- linie dwutorowe |
14 km; |
- linie pierwszorzędne jednotorowe |
290,28 km; |
- linie nieczynne normalnotorowe
- ogółem |
1 031 km; |
- z tego rozebranych |
966,96 km*; |
- z tego nierozebranych ale nieczynnych |
64,04 km**; |
* -
linie rozebrane - nawierzchnia żelazna zdjęta w 100%, podkłady w 80%;
** - linie nieczynne - nawierzchnia leży w 80% ale brak łączności z powodu
zerwanych mostów.
- linie wąskotorowe
2. Przelotność linii pierwszorzędnych i stopień
ich wykorzystania.
3. Ogólna ilość stacji taryfowych i przystanków
osobowych.
ogólna ilość stacji taryfowych i przystanków
osobowych (bez stacji "Wu" i ekspedycji pomocniczych) |
|
201
|
ilość samodzielnych ekspedycji osobowych i
bagażowych |
|
-
|
Ilość samodzielnych ekspedycji towarowych
I klasy |
|
2
|
Ilość samodzielnych ekspedycji towarowych
II klasy |
|
4
|
Ilość samodzielnych stacyj III klasy z personelem
handlowym |
|
28
|
B. TABOR PAŃSTWOWYCH KOLEI
NORMALNOTOROWYCH Z 31.XII.1946 R.
C. PRACA TABORU NORMALNOTOROWEGO
(BEZ TRANZYTU RADZIECKIEGO).
D. PRZEWOZY I WPŁYWY.
1.
|
Przewóz osób zwiększa się stale od lutego
1946 r. i zwyżka dochodzi do grudnia prawie do 300%. Przewóz towarów z
nadania jest mniejszy niż z przybycia, co jest całkiem zrozumiałe przy
strasznym wprost zniszczeniu okręgu D.O.K.P. Olsztyn.
Wpływy z przewozu osób wynoszą 288 345 357 zł,
z przewozu bagażu i ekspresu 5 021 654 zł zaś z przewozu towarów
189 399 335 zł.
|
2.
|
Ilość tonn nadania towaru oraz bagażu, przesyłek
ekspresowych.
Ilośc pasażerów: na 1 pracownika D.O.K.P.
i na 1 pociąg.
a) ilość tonn nadania towar. na
1 pracownika D.O.K.P. |
|
21
|
b) ilość tonn nadania towar. na 1 pociąg towarowy |
|
17,2
|
c) ilość tonn nadania bagaż. i ekspr. na 1
pracownika D.O.K.P. |
|
2,23
|
d) ilość tonn nadania bagaż. i ekspr. na 1pociąg
osobowy |
|
0,68
|
e) ilość pasażerów na 1 pracownika D.O.K.P. |
|
126
|
f) ilość pasażerów na 1 pociąg osobowy |
|
394
|
|
3. |
Przeciętna szybkość handlowa pociągów |
|
a) osobowych |
|
25,1 km/godz. |
b) osobowych pospiesznych |
|
38 km/godz. |
c) towarowych zwyczajnych |
|
15 km/godz. |
d) towarowych pospiesznych |
|
- |
|
4.
|
Omówienie stanu bezpieczeństwa: prawidłowości
przewozów. Ilość przesyłek brakujących, zaginionych całkowicie lub częściowo,
bezdowodowych i uszkodzonych.
Bezpieczeństwo i
prawidłowość przewozów w roku 1946 w tutejszym okręgu było narażone poważnie
na napady rabunkowe na pociągi oraz okradanie przesyłek w biegu względnie
na postojach pociągów.
W roku 1946 zgłoszono
837 wypadków całkowitego braku przesyłek, 535 wypadków częściowego braku
przesyłek i 394 wypadki bezdowodowych przesyłek. D.O.K.P. wypłaciło odszkodowanie
za zaginiony bagaż w 127 wypadkach na sumę 277 064 zł. |
5.
|
Ogólne dezyderaty publiczności w sprawie ruchu
osobowego (rozkładu jazdy i t.p.) oraz towarowego.
Największą bolączką
i narzekaniem publiczności są nioświetlone wagony osobowe oraz znikoma
ich liczba w składach kursujących pociągów osobowych. Nieoświetlone wagony
przy ścisku, jaki w panuje w pociągach daje pole do popisu różnym rzezimieszkom
no i powoduje wielkie niezadowolenie u pasażerów.
Połączenia na stacjach
węzłowych są również nie takie, jakie by życzyli sobie podróżni, którzy
niejednokrotnie muszą oczekiwać po parę godzin na stacjach, aby uzyskać
połączenie dla dalszej jazdy.
Sprawy wagonów 2-giej
klasy pozostawiają bardzo wiele do życzenia a specjalnie przy pociągach
dalekobieżnych, gdzie używa się jako wagonów drugiej klasy wagonów trzeciej
klasy i do tego może najgorszych z całego składu.
W sprawach ruchu
towarowego nie wpływały zażalenia poważniejszej natury, jednak daje się
zauważyć znikomą ilość drobnicy, którą nadają jako przesyłki ekspresowe,
opierając się na tym, że prędzej towar dostaną na miejsce i co najważniejsze,
że ten towar jedzie razem z nadawcą. |
E. SŁUŻBA DROGOWA I ELEKTROTECHNICZNA.
( ważniejsze uszkodzenia
wojenne, plan odbudowy oraz stan pracy)
Służba drogowa
I. W zakresie budownictwa kubaturowego.
W drugiej połowie
sierpnia 1945 r. D.O.K.P. w Olsztynie przejęło eksploatację kolei od władz
radzieckich i od tego czasu służba drogowa przystąpiła do uporządkowania
torów i budynków oraz robót przygotowawczych przekucia torów szerokotorowych
na normalne, do odbudowy zniszczonych w czasie działań wojennych mostów
i odbudowy torów.
Prace powyższe były
utrudnione katastrofalnym brakiem pracowników wykwalifikowanych, rzemieślników,
personelu technicznego, materiałów i wyjątkowo ciężkim stanem aprowizacyjnym
i mieszkaniowym.
Stan zniszczeń budynków
w chwili objęcia ich przez PKP przedstawiał się wyjątkowo źle, zniszczonych
budowli było 80 - 100%.
a) |
Z ogólnej ilości 268 budynków dworcowych o
kubaturze 856 773 m3 zniszczonych 104 o kubaturze 323 790 m3. |
b) |
Z 230 magazynów towarowych i innych o kubaturze
244 220 m3 zniszczonych 98 o kubaturze 98 320 m3. |
c) |
Z 26 parowozowni o kubaturze 530 952 m3
zniszczonych 12 o kubaturze 198 412 m3. |
d) |
Z 32 warsztatów głównych mechanicznych
o kubaturze 656 261 m3 zniszczonych 19 o kubaturze
400 417 m3. |
e) |
Z 510 (lub 310?) nastawni, posterunków zwrotnicowych
o kubaturze 60 207 m3 zniszczonych 180 o kubaturze 36 274 m3. |
f) |
Z 97 stacji wodnych, wież ciśnień i pompowni
zniszczonych 36. |
g) |
Z 1215 domów administracyjnych i mieszkalnych
o kubaturze 939 927 m3 zniszczonych 516 o kubaturze 443 261
m3. |
Poza tym około 100 budynków
dworcowych, 69 magazynów towarowych, 10 parowozowni, 10 warsztatów głównych,
65 nastawni, 36 wież ciśnień i 430 domów mieszkalnych i administracyjnych
było zniszczonych od 20 do 30%.
Z powyższej ilości
w roku 1945 wyremontowano w ramach możliwości zdobycia materiałów i sił
fachowych: dworców około 4 o kubaturze 11 720 m3, parowozowni
1 o kubaturze 4 800 m3, warsztatów głównych 3 o kubaturze 96
980 m3, stacji wodnych (wież ciśnień) 14 (stałych 2 i prowizorycznych
12), domów mieszkalnych i administracyjnych około 47 o kubaturze 33 639
m3.
Oprócz tego odbudowano
dworców prowizorycznych (baraków) 10 na stacji Lewicko, Strabla, Gregorowo,
Krynki, Kurjany, Bielsk Podlaski, Waliły, Bociuty, Kuźnica i Czarna Woda,
domów mieszkalnych i administracyjnych około 10 o kubaturze 19 030 m3
na st. Olsztyn, Korsze i Barczewo.
W roku 1946 wyremontowano
19 dworców o kubaturze 48 564 m3, magazynów towarowych 29 o
kubaturze 25 534 m3, parowozowni 2 o kubaturze 31 883 m3,
warsztatów 4 o kubaturze 109 712 m3, stacji wodnych 6 i domów
mieszkalnych i administracyjnych 139 o kubaturze 83 801 m3.
Również odbudowano:
5 dworców o kubaturze 17 176 m3 (Białystok Centr. część dworca
5 000 m3, stacje Biskupiec, Orneta, Olsztyn Zach. i Czymochy),
5 dworców zastępczych murowanych o kubaturze 3 950 m3 (stacje
Olecko, Łomża, Czerwony Bór i Mrągowo). Pobudowano 8 dworców prowizorycznych
(baraków) na stacjach Sokoły, Chorzele, Wnory, Łapy, Pasłęk, Olecko, Podlasek
i Górowo o kubaturze 3 080 m3, magazynów prowizorycznych (baraków)
o kubaturze 5 760 m3 - 6 w zamian zniszczonych stałych, odbudowano
warsztatów mostowo - drogowych w Starosielcach - 3 o kubaturze 51 760 m3
(hale mostowe 42 300 m3, 6 hal mechanicznych i biuro 37 560
m3, gmach D.O.K.P. w Olsztynie, ekspedycja towarowa itp., jedna
wieża ciśnień o kubaturze 1 600 m3 w Ełku, 2 (?) pompownia w
Czerwonce, 2 parowozownie stałe o kubaturze 36 000m3 (na stacjach
Ostróda i Ostrołęka), 1 parowozownia prowizoryczna na stacji Białystok
Centr. o kubaturze 7 000 m3, 16 budynków liniowych o kubaturze
506 m3 (linia Kętrzyn - Giżycko), 1 nastawnia na stacji Pasłęk
i 1 garaż w Olsztynie.
II. W zakresie nawierzchni i stacji.
Stan linii kolejowych
po objęciu ich przez PKP od władz radzieckich z ogólnej ilości linii czynnych
w/g stanu w 1939 r. - 2-torowych 589,883 km i jednotorowych 1939,104 km
otrzymano linii czynnych dwutorowych - nic, jednotorowych - 764,261 km,
z których 649,901 km było poszerzonych na szerokie tory (cyfrowe dane dotyczące
zniszczenia toru, rozjazdów i podkładów podano w załączonej tabeli).
Jak widać z powyższego
linie kolejowe na terenie D.O.K.P. Olsztyn były zdewastowane: dwutorowe
w 50% (pozostawiono nierozebrany 1 tor) i jednotorowe w 90%.
W 1945 roku po objęciu
przez PKP linii przekuto torów szerokotorowych na normalne 649,904 km i
odbudowano linię Śniadowo - Łomża o długości 15,93 km.
W 1946 r. odbudowano
linii dwutorowych (toru drugiego rozebranego ) na szlaku Sątopy Mazurskie
- Górowo o długości 13,95 km, również linii jednotorowych 320,90 km, razem
334,83 km.
linia Szczytno - Wielbark |
o długości
|
21,34 km
|
linia Ełk - Olecko |
o długości
|
25,46 km
|
linia Ełk - Białystok |
o długości
|
45,84 km
|
linia Suwałki - Olecko |
o długości
|
42,97 km
|
linia Czerwonka - Biskupiec - Mrągowo |
o długości
|
34,06 km
|
linia Mrągowo - Baranowo |
o długości
|
12,14 km
|
linia Jominek - Morąg |
o długości
|
20,20 km
|
linia Biskupiec - Szczytno |
o długości
|
44,96 km
|
linia Elbląg - Frombork |
o długości
|
33,59 km
|
linia Suwałki - Trakiszki |
o długości
|
28,95 km
|
linia Jominek - Ostróda |
o długości
|
11,39 km
|
Wszystkie wyżej wymienione
linie zostały odbudowane z materiałów nawierzchniowych staro-użytecznych,
które częściowo uzyskano z torów stacyjnych linii nieczynnych za wyjątkiem
linii dwutorowych Sątopy Mazurskie - Górowo, którą ułożono z materiałów
nowych typu "S".
W roku 1946 zaczęły
huty nadsyłać do Dyrekcji nowe materiały nawierzchniowe typu "S".
Na rok 1947 planuje
się odbudowę szlaku Szczytno - Pisz (linia Szczytno - Pisz - Ełk) o długości
58 km i Olecko - Stożne o długości 8,400 km (linia Olecko - Gołdap).
Na rok 1948 przewiduje
się odbudowę linii:
Węgorzewo - Kętrzyn |
o długości
|
33,30 km
|
Orneta - Pieniężno |
o długości
|
16 km
|
Baranowo - Orzysz - Ełk |
o długości
|
40 km
|
Małdyty - Myślice |
o długości
|
21 km
|
Olecko - Gołdap |
o długości
|
29 km
|
Pisz - Ełk |
o długości
|
55 km
|
W latach następnych przewiduje
się odbudowę drugiego toru na linii Iława - Olsztyn - Gierdawy, Łapy -
Białystok i odbudowę innych rozebranych torów na terenach odzyskanych.
W latach 1945 naprawiono
ogółem rozjazdów 247 kompletów i wykonano ciągłej wymiany szyn, również
w 1946r. naprawiono rozjazdów 359 kompletów i wykonano ciągłej wymiany
szyn 66,07 km.
III. W zakresie podtorza i mostów.
Po objęciu linii kolejowych
przez PKP na ogólną ilość mostów 898 sztuk o łącznej długości 8 761 mb
było zniszczonych 168 o długości 1786 mb, prowizorycznych 434 o długości
4 133 mb i stałych 296 o długości 2 842 mb (wszystkie prowizoryczne mosty
o długości 4 133 mb zostały odbudowane pod kierownictwem oddziałów wojskowych
przez ludność miejscową z materiałów branych na miejscu z najbliższych
lasów).
W roku 1945 odbudowano
2 stałe mosty o długości 45,??? mb oraz zabezpieczono wszystkie mosty prowizoryczne
przed przejściem kry i wysokich wód.
W roku 1946 odbudowano
mostów stałych 5 sztuk o długości 119 mb, mostów prowizorycznych 11 sztuk
o długości 243 mb i przepustów o długości 15 mb.
W roku 1945 usunięto
z koryt rzek - konstrukcji mostowych 840 ton a w roku 1946 - 1 100 ton.
Służba elektrotechniczna
W roku 1946 Służba
Elektrotechniczna wykonała następujące prace zabezpieczenia ruchu pociągów,
teletechnicznych i silnoprądowych.
I. Zabezpieczenie ruchu pociągów.
Uruchomiono sygnałów |
489 sztuk |
Uruchomiono napędów zwrotnicowych |
280 sztuk |
Wyremontowano i uruchomiono pędni |
245,05 km |
Założono zamków zwrotnicowych |
1 647 sztuk |
Zainstalowano latarń zwrotnicowych |
639 sztuk |
Zainstalowano latarń sygnałowych |
359 sztuk |
Zainstalowano koziołków polowych |
88 sztuk |
Uruchomiono rogatek drogowych |
83 sztuki |
Uruchomiono nastawnic mechanicznych |
29 sztuk |
Uruchomiono dźwigni nastawczych |
714 sztuk |
Uruchomiono aparatów blokowych |
19 sztuk |
Uruchomiono bloków |
222sztuki |
Uruchomiono skrzyń kluczowych |
17 sztuk |
II. Teletechnika
Odbudowano i wyremontowano linii napowietrznych
przew. |
9 350 km |
Odbudowano i wyremontowano kabli teletechnicznych |
35 km |
Zainstalowano łącznic telefonicznych |
54 sztuki |
Zainstalowano aparatów telefonicznych |
458 sztuk |
Zainstalowano aparatów telegraficznych |
43 sztuki |
Odbudowa KATS |
1 sztuka |
III. Silne prądy.
Odbudowano punktów świetlnych wewnętrznych |
4 179 sztuk |
Odbudowano punktów świetlnych zewnętrznych |
2 230 sztuk |
Odbudowano sieci napowietrznych przewodowych |
122 km |
Odbudowano kabli |
52,8 km |
Zainstalowano silników |
251 sztuk |
Odbudowano stacji transformatorowych - 6 sztuk
o mocy |
1 650 kW |
Oświetlono wagonów |
4 sztuki |
Zelektryfikowano stacji |
38 sztuk |
F. STAN PERSONELU.
Ogólna ilość pracowników umysłowych D.O.K.P.
Olsztyn |
3 846
|
Ogólna ilość pracowników fizycznych D.O.K.P.
Olsztyn |
6 438
|
Razem
|
10 284
|
W tym pracowników Służby Handlowej |
480
|
Ilość pracowników na 1 km sieci kolejowej |
6,2
|
Ilość pracowników na 10 000 poc./km rocznej
pracy |
27,5
|
G. KOLEJE DOJAZDOWE.
Długość i kierunek linii wąskotorowych (z podziałem
na państwowe, samorządowe i prywatne) pod zarządem przymusowym M.K., normalnotorowych
Kolei Samorządowych, prywatnych.
Kolej Ostrołęcka
Kierunek i długość linii:
Grabowo - Myszyniec |
39,89 km |
Myszyniec - Pupy |
27 km |
Myszyniec - Kolno |
41,89 km |
Dębe - Łomża |
48,70 km |
Stan taboru tej kolei:
Parowozy ogółem |
15
|
stan roboczy
|
9
|
Wagony osobowe, bagażowe i pocztowe ogółem |
18
|
stan roboczy
|
19
|
Wagony towarowe kryte ogółem |
34
|
stan roboczy
|
34
|
Wagony węglarki |
159
|
stan roboczy
|
144
|
Wagony platformy ogółem |
16
|
stan roboczy
|
4
|
Wózki leśne ogółem |
42
|
stan roboczy
|
42
|
Wagony specjalne |
4
|
stan roboczy
|
4
|
|
|
|
|
Przybliżone rozmiary przewozów tej kolei, przeładunki
na PKP i odwrotnie
Naładowano na własnych stacjach |
2 471
|
wagonów |
Przeładowano z PKP i odwrotnie |
523
|
wagony
|
Przewieziono osób |
250 018
|
osób
|
Kolej Kętrzyńska - 123 km
nieczynna w odbudowie
Kolej Olecko - 43 km
nieczynna
Kolej Ełcka
Kierunek i długość linii:
Ełk - Turowo |
37,93 km |
Laski Małe - Zawady Port |
9,72 km |
Stan taboru:
Parowozów ogółem |
3
|
stan roboczy
|
2
|
Wagony osobowe, bagażowe i pocztowe ogółem |
14
|
stan roboczy
|
12
|
Wagony towarowe kryte ogółem |
23
|
stan roboczy
|
23
|
Wagony węglarki |
26
|
stan roboczy
|
26
|
Wagony platformy |
1
|
stan roboczy
|
1
|
Wagony specjalne |
1
|
stan roboczy
|
1
|
|
|
|
|
Przybliżone rozmiary przewozów kolei, przeładunek
na PKP i odwrotnie
Naładowano na własnych stacjach |
279
|
wagonów
|
Przeładowano na PKP i odwrotnie |
116
|
wagonów
|
Przewieziono osób |
103 187
|
osoby
|
|