"Koleje
wąskotorowe Pomorza Zachodniego w chwili obecnej zajmują ważny odcinek
w ogólnym
planie rozwoju gospodarki narodowej w odniesieniu do zagadnień transportowo
- komunikacyjnych
tutejszego Okręgu.
Administracja PKP objęła w stan posiadania wzmiankowane koleje wąskotorowe
w dniu 1 lipca
1945 r. Koleje wąskotorowe, znajdujące się w obrębie obecnego województwa
szczecińskiego,
posiadały prześwit toru 1000 mm, natomiast w obrębie województwa koszalińskiego
750 mm
i stanowiły dwa oddzielne kompleksy kolei. Przy czym koleje wąskotorowe
położone na terenie woj.
szczecińskiego były częściowo zdewastowane na skutek działań wojennych
a na terenie woj.
koszalińskiego koleje były w ogóle rozebrane, a nawierzchnia żelazna i
tabor wywiezione.
Wobec ogromnych zniszczeń przede wszystkim cały wysiłek pracowników kolejowych
w pierwszej
fazie działania został skierowany na usunięcie przerw w torze kolejowym
oraz na doprowadzenie do
stanu używalności napowietrznej linii telefonicznej.
Pierwszym Naczelnikiem Wydziału
Kolei Wąskotorowych był Ob. Chmielewski Stanisław,
a jego zastępcą Ob. Lityński.
W miarę napływu pracowników kolejowych zostały
utworzone na Linii dwa Zarządy Kolei
Wąskotorowych, pierwszy z siedzibą w Gryficach i drugi z siedzibą w Stargardzie.
Personel kolejowy KW w bardzo trudnych warunkach bytowych z wielkim poświęceniem,
świadomy
celu i z wiarą we własne siły przystąpił do usuwania uszkodzeń w nawierzchni,
usuwania spalonego
i zniszczonego taboru oraz do budowy prowizorycznych mostów. Uszkodzenia
w nawierzchni dochodziły
do 50%. Niezależnie od tego administracja Wydziału KW czyniła starania
u radzieckich władz
wojskowych uzyskania taboru kolejowegow celu uruchomienia pociągów dla
przewiezienia licznych
grup osiedleńców jak również i dla dowiezienia żywności.
Wysiłek kolejarzy wąskotorowców został uwieńczony sukcesem. Otóż od dnia
15 sierpnia 1945 r.
została wprowadzona stała komunikacja kolejowa na linii Stargard Szczec.
- Resko Wąsk. a w
następnej kolejności na linii Gryfice Wąsk. - Trzebiatów Wąsk. przez Niechorze
i Gryfice Wąsk. -
Rymań.
W roku 1945 odbudowano i uruchomiono parowozownię w Gryficach, Gościnie,
Dobrej
Nowogardzkiej i Ińsku.
Koleje wąskotorowe za czasów niemieckich należały do prywatnych posiadaczy,
a następnie
przeszły pod zarząd powiatów. Koleje te cechowało ogromne zaniedbanie i
prymitywizm tak taboru
kolejowego jak i urządzeń zabezpieczających. Prywatnym posiadaczom
tych kolei chodziło o uzyskanie
możliwie jak największych zysków, a unowocześnienie kolei spychano
na ostatni plan. Nie można się
temu dziwić, bo ustrój kapitalistyczny taki stan tolerował.
Aby poprawić stan kolei wąskotorowych pod każdym względem oraz uruchomić
możliwie jak
najwięcej linii kolejowych należało poświęcić dużo wysiłku, materiałów
i środków finansowych.
Doprowadzenie kolei wąskotorowych do stanu umożliwiającego prowadzenie
celowej gospodarki
eksploatacyjnej było nakazem chwili i podyktowane potrzebami terenu.
W roku 1948 ruch kolejowy prowadzono już na długości 330 km. linii eksploatacyjnej,
a w dalszych
latach oddawano do eksploatacji coraz to inne odcinki linii kolejowych
z tym, że w 1953 r. osiągnięto
550 km. długości linii eksploatacyjnej.
Dane z lat ubiegłych wymownie świadczą o stałym wzroście przewozów, a mianowicie:
w 1945 r. przewieziono 24373 pasażerów
i 5818 ton towarów;
w 1946 r. przewieziono 112477 pasażerów i 30540 ton towarów;
w 1947 r. przewieziono 297540 pasażerów i 49496 ton towarów;
w 1948 r. przewieziono 520243 pasażerów i 101829 ton towarów;
w 1949 r. przewieziono 649075 pasażerów i 205482 ton towarów.
Koleje wąskotorowe przebiegają przez tereny rolnicze i zalesione, w związku
z tym przewozi się duże
ilości drewna z przeładunkiem na koleje normalnotorowe, ponadto w okresie
jesiennych przewozów
znaczne ilości płodów rolnych jak zboże, buraki cukrowe, ziemniaki. Na
wzrost przewozów wpłynęła
bezsprzecznie rekonstrukcja techniczna rolnictwa i aktywizacja życia gospodarczego.
Na terenach
obsługiwanych przez koleje wąskotorowe powstała znaczna ilość Spółdzielni
Produkcyjnych.
Państwowe Gospodarstwa Rolne, których jest znaczna ilość, z każdym rokiem
powiększają
powierzchnię zasiewów.
Ponadto należy wymienić szereg obiektów przemysłowych, jak to: Płatkarnię
i Krochmalnię w Łobezie
i Jankowie Pomorskim, Cukrownię w Gryficach, dużą ilość gorzelni, cegielnie,
fabrykę przetworów
owocowych w Bobolicach oraz poważną ilość tartaków państwowych.
W związku z coraz lepszym zagospodarowaniem majątków państwowych oraz zwiększeniem
produkcji zakładów wytwórczych i przetwórczych jak również zapotrzebowaniem
surowca, zwłaszcza
drewna przez przemysł drzewny, na koleje wąskotorowe spadły poważne zadania
przewozowe.
Tymczasem tutejsze koleje wąskotorowe dysponowały znikomą ilością platform
do przewozu dłużycy,
a zapotrzebowanie na te wagony stale wzrastało. Aby zapobiec brakowi wagonów
do przewozu surowca
drzewnego długiego przerobiono za zezwoleniem Ministerstwa Kolei część
wagonów na platformy i w
ten sposób rozwiązano problem braku platform. Inne rodzaje wagonów towarowych
byłu w
wystarczającej ilości do dokonywania przewozów.
W latach 1946 i 1947 tutejsze koleje wąskotorowe na polecenie Ministerstwa
Kolei oddały do
Warszawy najlepsze parowozy, wagony motorowe, osobowe i towarowe.
Następnym Naczelnikiem Wydziału KW był
Ob. Koziej Tadeusz.
Za czasów Naczelnika wyżej wymienionego zostaly
z dniem 01.05.1949 r. skasowane tytułem próby
dwa Zarządy KW w Gryficach i Stargardzie. Stan taki trwa do dnia dzisiejszego,
tj. Wydział KW
pracuje bez Zarządów KW.
Skasowanie Zarządów KW zwiększyło znacznie pracę Wydziału Kolei Wąskotorowych,
gdyż z braku
pośredniej jednostki liniowej wszelkie sprawy dotyczące czy to zapotrzebowania
materiałów, czy
sprawy osobiste pracowników są załatwiane bezpośrednio przez Wydział.
W wyniku dalszego rozwoju życia gospodarczego w roku 1948 i 1949 zostaje
odbudowany i oddany
do eksploatacji kompleks kolei wąskotorowych, znajdujący się w obrębie
woj. koszalińskiego. W celu
ułatwienia eksploatacji i usprawnienia przewozów zostaje w tymże okresie
wybudowana i oddana do
użytku łącznica Lepino - Rarwino, która połączyła wszystkie koleje wąskotorowe
w jeden kompleks
pomorskich kolei wąskotorowych.
W tym czasie na stanowisku Naczelnika
Wydziału KW jest Ob. Mroziński Marian.
Wzrastające z roku na rok przewozy towarowe
wymagają znacznie większej ilości parowozów,
a w szczególności zjawisko braku parowozów wystąpiło jaskrawo w 1950 r.
Przemysł krajowy nie
produkuje nowych parowozów na prześwit toru 1000 mm tak, że troska o utrzymanie
największej ilości
istniejących parowozów w należytej ich sprawności staje się potrzebą dnia
codziennego.
Pracownicy służby mechanicznej, trakcyjnej i warsztatowej wkładają wiele
wysiłku, aby przedłużyć
okres pracy parowozu. W wielu przypadkach to nie udaje się ze względu na
przekroczony wiek
preluksyjny parowozu. Ponadto parowozy dzielą się na kilkanaście serii
o różnych normach obciążenia,
w dodatku niskich, wskutek czego parowozy takie wybitnie zaniżają mierniki
techniczno -
eksploatacyjne.
Róznorodnośc serii parowozów, w dodatku przestarzałych, nie tylko komplikuje
sprawę przewozów,
lecz niekorzystnie wpływa na obrót wagonów a także wywołuje trudność w
ich naprawie wskutek braku
części zamiennych.
Największy wzrost przewozów towarowych zaznacza się w latach 1952 i 1953.
Na stanowisku Naczelnika Wydziału KW jest
Ob. Wojtyra Wacław do roku 1952, po czym
kierownictwo Wydziałem obejmuje Ob. Kazimierski Edmund.
Mimo trudności wyżej opisanych przewozy masy
towarowej i podróżnych stale wzrastają dzięki
ofiarności pracowników, dzięki szlachetnej inicjatywie współzawodnictwa
socjalistycznego
wąskotorowcy potrafią usuwać przeszkody i wąskie gardła, dążąc do poprawienia
mierników
techniczno - eksploatacyjnych i zmniejszenia kosztów własnych.
Dla porównania podaje się, że:
Przewozy masy towarowej w 1954 roku wzrosły w stosunku do r. 1949 o 199%
a przewozy podróżnych
o 189% i stale notuje się ich wzrost.
W 1948 r. odbudowano i uruchomiono warsztaty wagonowe w Resku i parowozownię
w Białogardzie,
a w 1950 r. parowozownię w Koszalinie.
W 1954 r. wybudowano i oddano do eksploatacji nowe parowozownie w Białogardzie
i Koszalinie oraz
budynek stacyjny w Białogardzie Wąsk. i Stargardzie Wąsk.
Trakcję parową w ruchu pasażerskim na linii Koszalin Wąsk. - Bobolice,
Gryfice Wąsk. - Stepnica
zastąpiono od 1952 r. trakcją motorową."
Cytowany w całości powyższy dokument nie
posiada daty powstania ani nazwiska autora.
Podkreślenia w tekście są zachowane w zgodności z oryginałem. Dokument
posiada stopkę o treści
"760/AB". Sugerując się treścią można w pewnym przybliżeniu ustalić datę
powstania na ok. 1954,
1955 rok.