Kilometraż i numeracja torów

W celu bezpiecznego (a niejednokrotnie wogóle - umożli- wienia) prowadzenia ruchu kolejowego, konieczne jest - aby możliwie jak najdokładniej określić położenie taboru na drodze kolejowej. W tym celu stworzono system nu- meracji torów i ustalania kilometrażu (określonego pun- ktu na danym torze). System, który opisuję - nie jest żelazną regułą narzucaną z góry każdej kolei, lecz zwy- kle przyjmowaną i najbardziej rozpowszechnioną - stoso- waną przez wszystkie koleje znormalizowane (tzn.; bę- dące członkami zrzeszeń i unii kolejowych, takich jak UIC i SŻD). Określanie numerów torów dla linii kolejowych zaczyna się, od umownego określenia początku rozważa- nej sieci kolejowej (w Polsce takie punkty znajdują się np.; na kolei normalnotorowej PKP - w stacji Warszawa Centralna, na Linii Hutniczej Szerokotorowej - na moście granicznym nad Bugiem). W tym punkcie kilometraż określony jest wartością 0.0 (0 kilomertów i 0 metrów od początku) i oznacza to, że oddalając się od tego punktu, po którymkolwiek torze - zawsze będziemy poruszać się wraz ze wzrostem kilometrażu, czyli w kierunku niepa- rzystym (kierunek odwrotny, czyli do początku sieci ko- lejowej - nosi nazwę kierunku parzystego) - początek sieci kolejowej jest jednocześnie początkiem linii, które w nim się zbiegają. Kilometraż określany jest dla kon- kretnej linii i rzadko się zdarza, aby był nieciągły. Miej- sce, w którym kilometraż przyjmuje wartość 0.0 - jest jej początkiem, natomiast punkt, w którym wartość kilo- metrażu jest największa - nazywa się jej końcem. Jed- nak tylko kilka linii, może się zaczynać w początku sieci, większość z nich splata się i przecina w innych punktach - w miejscach gdzie kilometraż linii, z którymi się łączą, przyjmuje wartości większe od zera i mniejsze od największych. W takim przypadku początek i koniec linii jest sprawą umowną, ustalaną jednak z góry, na etapie jej projektowania. Z zasady przyjmuje się, że kierunek parzysty to taki, który prowadzi w stronę początka sieci. Idealnym przykładem takiego dowolnie (umownie) określonego kierunku przyrostu kilometrażu jest trójkąt: Jaworzno-Szczakowa - Kato- wice - Zawiercie. Pociągi jadące z Częstochowy (czyli od strony Warszawy) do Katowic i Krakowa jadą od początku do końca w kierunku nieparzystym, tzn.; że w stacji Zawiercie znajduje się kilometr o najniższej wartości w tym trójkącie, gdyż przechodzi przez niego linia biegnąca od Częstochowy (i dalej Warszawy), jak również początek linii, prowadzącej do Jaworzna-Szczakowej. W takim układzie odcinek pomiędzy Jaworznem-Szczakową i Katowicami nie prowadzi do początku sieci w żadnym kierunku - bez względu na to, w którą stronę tabor będzie się poruszał - to zawsze po połączeniu z pozostałymi dwoma odcinakmi linii, będzie się od niego oddalał. Dlatego kierunek przyrostu kilometrażu przyjęto umownie: z Jaworzna-Szczakowej do Katowic, a w samej stacji następuje jego zmiana - Jadąc w kierunku Krakowa kilometraż maleje do wartości 0.300, w tym samym punkcie zmienia się na 1.220 i zaczyna rosnąć (wraz z nim zmienia się kierunek jazdy z parzystego na nieparzysty). W analogiczny sposób określany jest początek i koniec łącznic, czyli odcinków dróg kolejowych, łączących ze sobą linie, lecz nie należących do żadnej z nich. Należy jeszcze zaznaczyć, że określając położenie taboru na danym odcinku toru - podaje się kilometr, w którym znajduje się jego czoło i w ocenie sytuacji uwzględnia długość składu wyrażoną w osiach obliczeniowych (1 oś obliczeniowa = 5 metrów), lub metrach. Linie kolejowe mogą być jedno- lub wielotorowe (przeważnie dwutorowe). W przypadku tych pierwszych, dokładne określenie położe- nia taboru na linii ogranicza się do podania, szlaku (lub stacji) i wartości kilometrażu, w którym znajduje się czoło taboru. Gdy mamy do czynienia z linią wielotorową, konieczne jest również sprecyzowanie położenia, przez określenie toru. Tory szlakowe linii dwutorowej zawsze będą miały numery 1 i 2 - gdzie tor nr 1, jest torem właściwym dla jazdy w kierunku zasadniczym (prawym, lub lewym - w zależności od przyjetego w danym zarządzie kolejowym rodzaju ruchu: prawo- lub lewostronnego). Aby ustalić numerację torów w stacji, należy najpierw założyć, który szlak prowa- dzący do tej stacji, będzie szlakiem odniesienia. Po dokonaniu wyboru, automatycznie ujawniają nam się tory nr 1 i nr 2 - są to bowiem tory stacyjne, będące przedłużeniem torów szlakowych i noszą one nazwę torów głównych zasadniczych (kilometraż w stacji wzrasta w tym samym kierunku, co na szlaku). Pozostałe tory główne (czyli przystosowane do prowadzenia po nich jazd pociągowych), numerowane są kolejno - od torów głównych zasadniczych na zewnątrz: tor nr 1 znajduje się pomiędzy torami 2 i 3, tor nr 3 - pomiędzy torami 1 i 5, a np.; tor nr 8 - pomiędzy torami 6 i 10. W większych stacjach, gdzie tory znajdują się w grupach i kilka torów leży w jednej osi, lub powiązane są skomplikowanymi uładami okręgów zwrotnicowych - tory poszczególnych grup mogą mieć powtarzające się lub kolejne końcówki (dwie ostatnie cyfry), z wyróżniającą cyfrą wielkości setek, charakteryzującą określoną grupę torów. Zdarza się również, że w jednej grupie torów znajdą się dwa krótkie tory, leżące w jednej linii, których numery są numerami kolejnymi.